De Wereldgezondheidsorganisatie WHO heeft stress uitgeroepen tot ‘gezondheidsrisico van de 21ste eeuw’. Maar wat is stress in feite? Goede vraag! Want de effecten van stress kent iedereen, de oorzaken daarentegen niet. Er heerst onduidelijkheid over de essentie van dit fenomeen dat ons allemaal in zijn greep houdt.
Wat is stress eigenlijk?
Stress wordt bij iedereen door andere factoren uitgelokt. Het is niet de stressfactor zelf die het veroorzaakt, wel de manier waarop we ermee omspringen. M. a. w. het is het resultaat van de manier waarop we mentaal reageren op wat van ons vereist wordt. En dat verschilt van individu tot individu. Wat voor de ene persoon stresserend is, is voor de andere dagelijkse routine. Doorslaggevend is de manier waarop we zelf de situatie ondergaan. Zolang we ons opgewassen voelen tegen een bepaalde situatie is alles oké. Wanneer prestaties met succes bekroond worden en door onze omgeving geapprecieerd worden, is het positief. Dan spreekt men van ‘eustress’ (‘eu’ is Grieks voor ‘goed’). Bestaat er echter een discrepantie tussen de gestelde eisen en de eigen mogelijkheden om hieraan te beantwoorden, dan ontstaat ‘distress’. Hoe groter die kloof, hoe zwaarder de distress.
Zelfs indien ieder mens bewust invloed kan uitoefenen op zijn eigen stresservaring, wordt het probleem hierdoor niet geringer. Het vergemakkelijkt echter wel de oplossing. Immers, hierdoor beschikt iedereen over de nodige tools om beter om te springen met “zijn/haar” stress. De sleutel tot het beheer ervan hebben we zelf in handen. En die opent twee wegen naar een oplossing. Eenmaal men ontdekt heeft wat het veroorzaakt, kan men zijn omgeving veranderen op zo’n manier dat de stressfactor efficiënt wordt geëlimineerd. Daartegenover kunnen persoonlijke strategieën worden opgebouwd om beter met stress om te springen wanneer de uitlokkende factor zelf niet kan geëlimineerd worden.
Levenselixer of sluipend gif
Zoals ieder mens een verschillende stresstolerantie heeft en stress op een individuele manier ervaart, zo is de manier waarop stress zich manifesteert ook heel divers. Stress hoeft niet per se slecht te zijn.
Of stress een levenselixer dan wel een gif is, hangt af van wat de oorzaak ervan is en hoe lang die aanhoudt. Als het lichaam bijvoorbeeld na een sprong in ijskoud water in een alarmtoestand terechtkomt, dan is dat een goede zaak. De stresshormonen die secondenlang vrijkomen, zorgen voor meer zuurstof en stimuleren de doorbloeding. Wordt deze stresssituatie te boven gekomen, dan schakelt het lichaam weer over naar de normale toestand. De stresshormonen worden afgebroken, hart- en ademfrequentie nemen af en de bloeddruk daalt.
Het loopt echter compleet fout wanneer de mechanismen voor stressbeheer constant worden geactiveerd. Precies het tegenovergestelde gebeurt dan van wat de evolutie bedoeld heeft als bescherming tegen acute gevaarsituaties: onze gezondheid loopt schade op. Het probleem in onze tijd is dat situaties met langdurige stress vaker voorkomen dan situaties met acute stress. Bovendien zet de moderne beschaving mensen ook veel vaker psychisch dan lichamelijk onder druk.
Stresshormonen – nuttig en schadelijk tegelijk
Negatieve Stress
Stress brengt het lichaam in een verhoogde alarmtoestand door zogenaamde “stressassen” te activeren. Deze zetten een kettingreactie in gang waarbij een cascade van transmitterstoffen wordt uitgescheiden. Deze reactie begint in de hypothalamus, het hoogstgelegen zenuwcentrum in het hormoonstelsel. De hypothalamus brengt de steen aan het rollen door de Corticotropin Releasing Factor (CRF) in de bloedsomloop te brengen. Dit zorgt er dan voor dat in de hypofyse het Adrenocorticotroop hormoon vrijkomt (afgekort ACTH). Dit is de stof die de oorsprong vormt van stress. Want de bijnieren krijgen het signaal om de aanmaak van de stresshormonen adrenaline, noradrenaline en cortisol op gang te brengen. Deze drie transmitterstoffen zorgen ervoor dat er op snelle en gepaste wijze op de uitlokkende situatie kan worden gereageerd. Wanneer de hypothalamus zich lange tijd in deze alarmtoestand bevindt, worden ook voortdurend stresshormonen afgescheiden. En deze zetten het lichaam constant onder hoge druk. Dit leidt langzaam maar zeker tot totale uitputting.
Aanhoudende stress schaadt in ieder opzicht
Aanhoudende stress vormt een groot risico voor de gezondheid omdat hij het lichaam in alle opzichten beïnvloedt. Zo beïnvloedt langdurige spanning aanzienlijk het evenwicht tussen de cellulaire, organische en emotionele processen. Kortom, langdurige stress verstoort de balans van de levensritmes. Het wordt daarom gezien als een “evenwichtsverstoorder” die de lichamelijke en geestelijke gezondheid in grote mate beïnvloedt.
Wordt de zgn. aanpassingscapaciteit (het vermogen om efficiënt met stresssituaties om te springen) overschreden, dan zorgt dit voor tal van lichamelijke en mentale klachten.
Gratis E-boek “Oefeningen om chronische pijn te verlichten” downloaden
73% van de chronische pijnpatiënten zijn niet in staat dingen te doen die voor gezonde mensen normaal zijn: stappen, fietsen, met je kinderen spelen, etc. Naast medische behandelingen kan ook lichaamsbeweging heel nuttig zijn om je mobiliteit te bewaren of verbeteren. Dit e-boek wil je vertrouwd maken met enkele eenvoudige lichaamsoefeningen die je pijn kunnen verminderen.
GRATIS DOWNLOADEN Betere stressbestendigheid
De belangrijkste stap om uit de stressspiraal te ontsnappen is het beter leren beheersen. Dit betekent: een betere bestendigheid verwerven tegen veroorzakende factoren. In medische termen houdt deze verbeterde aanpassingscapaciteit in dat men een hogere resistentie verkrijgt tegen stresssituaties.
Daarbij kunnen naast genoemde maatregelen ook natuurlijke geneesmiddelen van nut zijn. Ze kalmeren, ontspannen en dragen bij tot een beter stressbeheer. Extracten uit valeriaan, hop, melisse of Sint-Janskruid zijn hiervoor geschikt. Ook rhodiola en extracten ervan zijn geschikt ter verbetering van resistentie. De effecten ervan in geval van burnout-syndroom werden ook bewezen in wetenschappelijke studies.
Actief tegen stress
- Stress
Door regelmatig te sporten wordt het lichaam beter gewapend tegen schadelijke stressreacties. De verbeterde doorbloeding van het lichaam heeft een ontspannend effect op het vegetatief zenuwstelsel. Dit versterkt het zenuwstelsel, zorgt voor een betere slaap en heeft een positief effect op het regeneratie- en concentratievermogen. Verder ondersteunt lichaamsbeweging de afbouw van adrenaline en andere stresshormonen, en vermindert ze de schadelijke effecten ervan.
Efficiënt stressmanagement
“Het milieu kan niet veranderd worden, maar wel je relatie ermee”. Voor een beter stressbeheer kan iedereen zelf een duit in het zakje doen: nl. door zelf te leren hoe je beter kan omspringen met dagdagelijkse belastingen. De veranderingen die nodig zijn voor een beter stressmanagement zijn in feite mentaliteitsveranderingen: inzake je omgeving, jezelf en je eigen waardebegrippen. Fundamenteel hier is de zoektocht naar concrete oorzaken die aan de basis liggen van de individuele stress. Niet voor niets beginnen trainingsprogramma’s voor stressbeheer met bepaalde vragen in de trant van: hoe realistisch zijn de doelen die ik stel? maak ik de dingen niet nodeloos zwaar voor mezelf? waar steek ik nutteloze energie in? probeer ik perfect te zijn op gebieden waar het misschien niet nodig is? ben ik teleurgesteld omdat ik wel iets kon veranderen, maar niet tot op de bodem kon doorstoten? Dergelijke vragen kunnen nuttig zijn om de 1000 Volt-bron te vinden die je dagelijks onder hoogspanning zet. Vervolgens kan een “wetenschappelijk” concept worden opgesteld voor de vormgeving van het dagelijkse leven en kan worden onderzocht waar energiebronnen zinvol kunnen worden ingezet.
Ontspanningstechnieken
Er zijn tal van mogelijkheden om tot grondige ontspanning te komen. Iedereen moet voor zichzelf uitmaken welke methode best helpt. Bv. ademtherapie, autogene training en de spierontspanningstraining volgens Jacobson behoren tot de mogelijkheden. Wie van exotisch houdt, kan ook yoga of meditatie beoefenen.
