Oorzaken

De precieze oorzaak van reumatoïde artritis werd alsnog niet achterhaald. Men vermoedt dat het om een stoornis van het immuunsysteem gaat (een auto-immuunziekte dus). Bij auto-immuunziektes produceert het afweersysteem substanties die ingezet worden tegen het eigen organisme, in dit geval de gewrichten. Gevolg: er ontstaan ontstekingen. Daarnaast kan reumatoïde artritis ook genetisch bepaald zijn: erfelijke aanleg dus. Typisch zijn pijnen ’s nachts of ‘s morgens in de vinger-, hand-, knie- en voetgewrichten, of ook in de heup- en schoudergewrichten. Bovendien zijn de getroffen gewrichten opgezwollen en stijf ‘s ochtends bij het opstaan. Deze ochtendstijfheid kan vrij lang, tot zelfs een uur, aanhouden. Vaak zijn de getroffen gewrichten rood en uitgezet door reumaknobbels.

Symptomen

Deze klachten leiden tot progressief verminderde beweeglijkheid. De gewrichten worden hierdoor onherstelbaar aangetast en nemen een verwrongen positie aan. Vaak voorkomend zijn vervormingen in de vorm van een zwanenhals, waarbij het laatste vingerkootje naar beneden wijst. Ook vervormingen in de vorm van een knoopsgat, waarbij de knokkels van de middelvingergewrichten naar boven komen. Ook spieren lijden schade doordat ze verkorten en verstijven. Dat alles zorgt ervoor dat dagdagelijkse taken, zoals het vasthouden van bestek of het vastknopen van schoenveters, almaar pijnlijker en problematischer wordt. In een verder stadium van de ziekte beperken de klachten zich niet meer tot de gewrichten, maar kunnen ze ook de ogen, longen, het hart etc. aantasten. Het gaat dan vooral om ontstekingen van de oogwand, het hartzakje of borstvliesontstekingen.

Diagnose

Om artritis te diagnosticeren, zijn meerdere onderzoeken nodig. Eerst wordt een bloedanalyse gedaan om na te gaan of zich typische bloedwaarden voordoen. Het gaat hier om ontstekingswaarden, snelheid van de bloedbezinking, of ook concentratie van de zogenaamde c-reactief proteïne (CRP). Ook de reumafactor in het bloed wordt gecheckt: antilichamen die lichaamseigen weefsel en gewrichten aantasten. De reumafactor kan echter maar bij tachtig procent van de patiënten worden bepaald en garandeert niet met absolute zekerheid dat er artritis in het spel is. Absoluut noodzakelijk voor een diagnose zijn röntgenopnames van aangetaste gewrichten. Zo kunnen typische artritische alteraties vroegtijdig worden opgespoord.

ACR-criteria

ACR is de afkorting voor het American College of Rheumatology. Deze instelling legde reeds in 1987 een reeks criteria vast voor de diagnose van artritis. Enkele criteria:

• langere ochtendstijfheid van de gewrichten, en dit gedurende meer dan zes weken
• Ontsteking in drie of meer gewrichtszones vergezeld met zwelling gedurende meer dan zes weken
• reumatoïde gewrichtsknopen
• typische artritische alteraties op de röntgenopname

Rust roest…

Dat geldt onvoorwaardelijk voor gewrichten. Regelmatige beweging is een basisvoorwaarde om kraakbeen en bijgevolg ook het gewricht gezond te houden. Immers, bij lichaamsactiviteit wordt de doorbloeding gestimuleerd. Alzo wordt het gewricht ook voorzien van voedingsstoffen. Mineralen, suiker en eiwitten zijn onontbeerlijk “voedsel” voor het kraakbeen. Tegelijk kunnen gewrichten dankzij beweging ook beter afval- en andere schadelijke stoffen afvoeren. Bovendien versterkt mechanische stimulatie de activiteit van de kraakbeencellen. Het is belangrijk de gewrichten niet zozeer te belasten dan wel te bewegen. Daarvoor zijn gewrichtsvriendelijke sportsoorten zoals rugzwemmen, gymnastiek, fietsen, langlaufen, wandelen, walking en nordic walking erg geschikt. Sportsoorten daarentegen die de gewrichten overmatig belasten moeten worden vermeden. Het gaat hier o. m. om tennis, squash, joggen op harde ondergrond, hand- en voetbal, bergbeklimmen, skiën en krachtsporten met hoge gewrichtsbelasting zoals gewichtheffen.

Doelgerichte gewrichtstraining

Fietsen: Vanuit lighouding beide benen omhoog heffen en bewegen zoals bij het fietsen. Schoudercirkels: Schouders en armen ronddraaien. Beginnen met kleine cirkels en geleidelijk aan groter maken. Voorwaarts en achterwaarts ronddraaien, zo’n drie minuten Ronddraaien van de handgewrichten: Met beide handen ronddraaiende bewegingen in beide richtingen maken. Per richting tienmaal herhalen. Spreiden van de vingers: De vingers zo ver mogelijk spreiden, dan een vuist ballen en langzaam weer loslaten. Tienmaal herhalen. Tenengymnastiek: Een dikke stift op de grond leggen, kort opheffen met de tenen. Telkens links en rechts vijfmaal herhalen.

• Medicinale behandeling

  Inmiddels bestaat er een hele reeks medicijnen. O. a. medicijnen op basis van cortisone, zoals prednison om gewrichtsontstekingen af te remmen, of ook cortisonevrije antireumatica zoals methotrexaat. Tot het behandelingsarsenaal horen ook niet-steroïde antireumatica (NSA), zoals diclofenac en naproxen.

• Biologische geneesmiddelen

  Naast de reeds genoemde basismedicijnen worden sinds enkele jaren ook biologische geneesmiddelen, zoals TNF-alfa-remmers, gebruikt bij artritis. Het gaat hier om moleculair-biologisch samengestelde stoffen die directe invloed hebben op het ontstekingsproces van de gewrichten. Ze blokkeren de schadelijke effecten veroorzaakt door ontstekingsstoffen door het lichaam geproduceerd. Biologische geneesmiddelen helpen weliswaar tegen artritis, maar verzwakken anderzijds de afweerkracht. Ze kunnen leiden tot bv. verhoogde infectiegevoeligheid.

• Fysio- en ergotherapie

  Samen met medicinale behandeling moet gerichte fysio- en ergotherapie worden gevolgd om de beweeglijkheid van de gewrichten te stimuleren en te behouden.

• Koude behandeling

  Koude verzacht pijn en doet gewrichtszwellingen afnemen. Hiervoor kunnen patiënten ijszakjes of speciale met gel gevulde koelzakjes meermaals per dag op de aangetaste gewrichten leggen. Echter niet langer dan vijf minuten en steeds verpakt in een doek om de huid te beschermen tegen bevriezing.

• Operatieve Maatregelen

  Bij zware aantasting door artritis is een operatie soms noodzakelijk, of moet het betroffen gewricht zelfs vervangen worden.