Belangrijkste gezondheidsproblemen blijven bestaan

Inhoud

• Belangrijkste gezondheidsproblemen blijven bestaan
• De ‘wat-kan-het-mij-schelen-mentaliteit’
• We verbloemen graag de werkelijkheid
• Vooruitgang door geneeskundig onderzoek en ontwikkeling
• Er moet nog veel onderzocht en ontwikkeld worden. Héél veel!
• Ik zal het niet meer meemaken maar …
• Referenties

Belangrijkste gezondheidsproblemen blijven bestaan

Ondanks onze klassieke conventionele geneeskunde blijven de belangrijkste gezondheidsproblemen bestaan:
hypertensie, coronaire hartaandoeningen, hersenbloedingen, flebitis en bloedvatverstoppingen in de onderste
ledematen, astma, infecties in de onderste longgedeelten, chronisch obstructief longlijden, artrose, zware depressies om er maar enkele te noemen¹.

De ‘wat-kan-het-mij-schelen-mentaliteit’

Medisch getraind personeel blijft nodig om correcte diagnoses te stellen. Maar het blijft ongelooflijk moeilijk of zelfs
onmogelijk om de ‘wat-kan-het-mij-schelen-mentaliteit’ in het brein van veel mensen te veranderen. Inderdaad, het zit diep verankerd: lichamelijke inactiviteit, te weinig fruit, te weinig groenten, te weinig noten en granen, teveel alcohol, teveel zout, teveel suiker, sigaretten en (waarom niet?) teveel vet. De factor gezond leven is nog steeds heel ver te zoeken. Mijn eerste zinnetje in ’t eerste leerjaar luidde: ‘Veel fruit eten is gezond’. Maar hoeveel kinderen eten elke dag gezond? Wie eet elke dag verse groenten, vers fruit, vers vlees, verse vis? Op heden zitten we in de greep van een
businessmachine die draait op zout, suiker en vet en ons wil doen geloven dat een snelvullende hap, zgn. ‘convenience food’, gezond is (‘health washing’)².

We verbloemen graag de werkelijkheid

Stel dat je rijk zou kunnen worden door groenten en fruit te verkopen. Een positief neveneffect zou zijn dat tal van
courante gezondheidsproblemen zouden verdwijnen. Maar dit is vrij utopisch! Want we houden vast aan onze routine. Het is veel boeiender om met de vrienden te praten over ‘cholesterolemie’, ‘hypertensie’, ‘body mass index [BMI],
minerale botdichtheid (’bone mineral density’ [BMD]) en andere geleerde dingen waarvan we doorgaans geen jota snappen. Het staat sjieker dan te spreken over een peer, een appel of een sinaasappel, want dat begrijpt iedereen. Het dagelijks gebruik van de onbegrijpelijke termen beurt ons bestaan op, vermoedelijk omdat het onze productie van
serotonine en dopamine verhoogt (= placebo-effect).

Vooruitgang door geneeskundig onderzoek en ontwikkeling

Het medisch wetenschappelijk onderzoek heeft een enorme vlucht genomen sinds de jaren 1980.
De pokken (variola virus) werden bijna maar nog niet helemaal uitgeroeid via intense vaccinatieprogramma’s. Het werkt dus. Maar door deze programma’s stil te leggen steken nieuwe varianten de kop op, bv. in Congo. Hetzelfde gebeurde met de kinkhoestvaccinaties (= Bordetella Pertussis bacterie)³. Deze gevaarlijke beesten zijn zo maar niet te vernietigen. Hun (her)opstanding is begonnen. Ook het virus dat verantwoordelijk is voor mazelen en rode hond (= rubella) komt opnieuw aankloppen. Echter, alles wat gekend is over een ziekte moet blijvend afgewogen worden tegen alles wat niet gekend is over vaccinaties. Hoeveel maal Thetis haar zoon Achilles ook onderdompelde in de rivier Styx, de plaats waar zij hem vasthield bleef steeds kwetsbaar, de Achillespees. Het verwerven van een absolute immuniteit voor alle ziektes blijft een mythe. Toch betekenen vaccinaties een stap vooruit voor de gezondheid en zijn ze meestal veilig⁴.

De meeste metabole aandoeningen kunnen onder controle gebracht worden.

In de laboratoria worden continu innovatieve materialen en technieken ontwikkeld. Men is in staat complexe been- en wervelbreuken te herstellen. Harten, bloedvaten en gewrichten worden vervangen door prothesen. Binnenkort zullen tal van organen gekweekt worden door onze eigen stamcellen bij te sturen^5,6. Chirurgen zullen zieke weefsels veel minder vaak moeten vervangen door donororganen en de patiënt niet levenslang meer volstouwen met
immuunonderdrukkende medicatie.

Er moet nog veel onderzocht en ontwikkeld worden. Héél veel!

Echter, de medische kennis, die explosief toenam sinds 1980, is nog verre van voltooid! Ondanks de vele blablabla’s staan we zo goed als nergens wat betreft het definitief wegnemen van klachten en pijnen.

De vooruitgang in het hedendaagse geneeskundige kennen en kunnen is te danken aan relatief gedateerde
uitvindingen in de wiskunde, materiaalkunde, scheikunde, biologie, software, informatietechnologie, en ... militaire
oorlogsvoering.

De weg tussen het ontstaan van een idee en de ontwikkeling ervan tot een ‘medisch’ product is lang en onvoorspelbaar. Ideeën ontwikkelen blijft een universeel gegeven en overstijgt het experiment dat onderworpen is aan tal van
voorwaarden om het te kunnen reproduceren⁷. Het vraagt ongelooflijk veel studiewerk en enorme financiële
investeringen. Wie zal die biljoenen dollars blijven betalen voor het ontwikkelen van al die nieuwe medische
technologieën en het in stand houden van de gezondheidszorg? De Global Innovation Index (GII) geeft aan dat een
toenemend aantal landen in de wereld voortaan een lager percentage van hun BNP willen investeren in onderzoek en ontwikkeling. En steeds vaker worden experimenten liever geblokkeerd door officiële reguleringsorganen (al dan niet terecht), indien blijkt dat de onderzoeksresultaten mogelijks niet in hun kaart zullen spelen. Het is dus een romantische opvatting te denken dat een bepaalde medische uitvinding zomaar uit iemands brein ‘rolt’⁸. Maar volksgezondheid is en blijft een kostbaar goed, en staat of valt met ‘genezing’⁹. Meestal komen daar medicijnen aan te pas. Jammer genoeg ligt het monopolie van de geneesmiddelenproductie nog steeds uitsluitend bij de farmaceutische bedrijven.

Ik zal het niet meer meemaken maar …

Hopelijk zal men er binnen 20 jaar (of in 2084?) in slagen om de neveneffecten van injecteerbare insulines te
vermijden. Diabetes is een stille ‘killer’. Een 20-tal genen zouden verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van evenveel verschillende types suikerziekte. In 2030 verwacht men wereldwijd 550 miljoen diabetici. Wellicht kan men, zoals bij muizen, de resterende maar luie insuline-secreterende beta-cellen in het pancreas opnieuw stimuleren^{10,11,12,13,14,15,16}. Er is nog een lange weg af te leggen.

Hopelijk zal men binnen 20 jaar (of in 2084?) de catastrofale gevolgen van osteoporose kunnen neutraliseren. Deze ziekte kan men best vergelijken met betonrot waarbij de schade aan gewapend beton veroorzaakt wordt door het roesten van de stalen staven. Door de verantwoordelijke genen te stimuleren meer collageenvezels (= beenstaven) te produceren kan opnieuw meer kalk (= beton) in het beenweefsel vastgehouden worden^17,18. Wie, zoals dit vandaag nog het geval is, teveel kalk inneemt (meer dan 1400 mg calcium/dag) heeft tot bijna 50 % kans dat de overtollige kalk niet in het zieke been opgeslagen wordt maar in hart en bloedvaten en te sterven aan een cardiovasculaire aandoening^19,20. Er is nog bijzonder veel onderzoek uit te voeren.

Hopelijk vindt men binnen 20 jaar (of in 2084?) de nodige medicatie en middelen ter preventie van de perifere arteriële ziekte die nu reeds tweehonderd miljoen (200.000.000!) mensen getroffen heeft²¹ en voor een groter aantal
onderbeenamputaties per jaar verantwoordelijk is dan ten gevolge van landmijnen²². In 2011 werden 150.000 benen
geamputeerd omwille van arteriële problemen en slechts 4.286 als gevolg van landmijnen. Er is nog heel veel werk aan de winkel.

Het is ook waarschijnlijk dat de westerse geneeskunde haar cholesterolmythe zal moeten inslikken (in 2084?). Relatief jonge mensen die overtuigd werden statines te slikken om hun cholesterol te verlagen, klagen na verloop van tijd over onverklaarbare spierpijnen en ondermaatse bedprestaties²³. Voor velen is dat laatste een regelrechte nachtmerrie! En weet u wat? In mei 2014 mochten twee wetenschappelijke artikels in verband met de cholesterolverlagende statines niet gepubliceerd worden in het gereputeerde medisch tijdschrift, de British Medical Journal. Deze wetenschappelijke analyses toonden aan dat statines nadelige neveneffecten vertonen²⁴. Het wordt een lastige brok om de
cholesterolmythe vaarwel te zeggen en op zoek te gaan naar andere, voorlopig onbekende oorzaken. Intussen worden veel pillekens verkocht!

Hopelijk kan men binnen 20 jaar (of in 2084?) remediëren aan psychiatrische klachtenpatronen door de
verantwoordelijke genen op chromosoom 3 en 10 weg te nemen en te vervangen^25,26.

Hopelijk slaagt men erin de opnieuw oprukkende tuberculose de kop in te drukken^27,28,29.

Hopelijk zal binnen 20 jaar (of in 2084?) de kankertherapie dermate geëvolueerd zijn dat oncologen beroep zullen doen op hun eigen behandeling wanneer ze door deze aandoening getroffen worden^30,31. In 2016 besliste de vicepresident van de USA, Joe Biden, om een astronomisch bedrag van 1.000.000.000.000 US $ (sic!) uit te trekken voor het
kankeronderzoek via het ‘US Cancer Moonshot’³². Deze gigantische som wordt vergeleken met de kosten van het
destijdse ruimtevaartprogramma om naar de maan te reizen.
Inmiddels weet men dat er in een kanker ook steeds normale en gezonde cellen voorkomen die de nodige eiwitten aanmaken om de tumor te doen groeien. En alles wat in eender cel gebeurt, wordt gestuurd door het DNA in deze cel. Zou het kunnen dat het nutteloze DNA, het zogenoemde ‘junk DNA’, ook verantwoordelijk is voor het ontstaan van een tumor^33,34,35?
Wanneer men er zou in slagen het lichaamseigen immuunsysteem te stimuleren, dan zouden wellicht meerdere
veldslagen tegen kanker gewonnen worden (36, 37). Een kanker wordt echt vervelend wanneer hij ook op andere plaatsen in ’t lichaam begint te groeien (metastasen). Men heeft lang gedacht dat deze uitzaaiingen te wijten zijn aan het feit dat kankercellen plots beginnen rond te reizen via de bloedbanen. Niets is minder waar! Vooraleer zelf de
genadeslag toe te dienen stuurt de sluwe kanker eerst zijn detectives (exosomes) uit om de plaatsen van de aanval voor te bereiden^38,39,40.
Er is nog een bijzonder lange weg af te leggen - vermoedelijk langer dan de reis naar de maan - vooraleer men het kankerproces zal begrijpen. Slechts dan zal men er vermoedelijk in slagen een individuele behandeling uit te dokteren. Voorlopig moeten we het stellen met chemotherapie en bestralingen, desnoods met een bom protonen.

Hopelijk slaagt men er binnen 20 jaar in nieuwe biologische behandelingen te ontwikkelen voor problemen rond
tussenwervelschijfslijtage^41,42. Uit rondvraag op internationale rugchirurgische congressen blijkt dat 90% van de
rugchirurgen de plaat-vijs-operaties die ze dagelijks uitvoeren nooit bij hen zelf zouden toepassen. Vrij logisch, want in het gunstigste geval is het percentage voordeel bij een dergelijke ingreep maximaal 18,7%⁴³, dus veel kleiner dan het placebo-effect dat 66% bedraagt. Dezelfde redenering geldt voor de tussenwervelschijfprothesen in de lage rug.

Hopelijk zal men binnen 20 jaar (of in 2084?) de neveneffecten van alle bestaande conventionele medicamenten kunnen voorkomen. Het grote probleem met levenslang te slikken geneesmiddelencoctails bij chronische
aandoeningen is dat de medicaties elkaar tegenwerken en zodoende fataal kunnen zijn^44,45. Omdat het dagelijks
gebeurt, zijn we met zijn allen potentiële slachtoffers. Wereldwijd vertonen 30% van de mensen tussen 20 tot 64 jaar vijf of meer medische problemen. Zestig procent van de ouderen boven de 80 jaar vertonen 10 tot meer chronische medische problemen⁴⁶. Een veel grondiger kennis van de duizenden celwandreceptoren in onze meer dan 10.000
miljard orgaancellen kan leiden tot de ontwikkeling van het juiste medicament voor het zieke orgaan zelf, waarbij andere organen niet (verder) aantast worden^47,48.

Hopelijk ten slotte kan Interpol malafide bendes oprollen die namaakmedicijnen produceren, waar zo’n 1.000.000 mensen per jaar aan sterven. Dit is vooral het geval in de ‘low- en middle-income countries’ en veel minder in Europa, Japan, Noord-Amerika en Australië. Maar de zucht naar geldgewin is grenzeloos. Vermoedelijk is dit ook één van de hoofdredenen waarom de malariamug zo moeilijk uit te roeien is⁴⁹ Ondanks projecten ten belope van 200 miljoen à 2 biljoen US-dollar stierven in 2010 660.000 mensen aan de gevolgen van een malariamuggenbeet. Tot 30% van de
routine ingenomen medicatie zou namaak zijn⁵⁰. Op basis van artemisinine, de werkzame stof van een Chinese
kruidenthee, ontwikkelde de Chinese dr. Tu een vernieuwde therapie in de strijd tegen malaria. Hiervoor ontving ze in 2015 de Nobelprijs voor Geneeskunde^51,52. Maar kan deze natuurlijk voorkomende stof de doorbraak betekenen? In elk geval is er hoop.

Referenties

¹ Cohen J, ‘Health metrics. A controversial close-up of humanity's health’,
Science, 14 Dec 2012, 338:1414
² Moss M, ‘Salt, sugar, fat. How the food giants hooked us’,
WH Allen, Ebury Publishing, Random House, 2013
³ McKenna M, ‘The pertussis parable. Doctors race to protect kids as whooping cough vaccines wear off’,
Scientific American, October 2013:23
⁴ Biss Eula, ‘On Immunity. An Inoculation’,
Fitzcarraldo Editions, 2015
⁵ Hou P, Li Y, Zhang X et al. ‘Pluripotent stem cells induced from mouse somatic cells by small-molecule compounds’,
Science, 2013, 341:651
⁶ De Los Angeles A, Daley GQ, ‘Stem cells. Reprogramming in situ’,
Nature, 2013, 502:309
⁷ Martin J, ‘The idea is more important than the experiment’,
Lancet, 2000, 356:934
⁸ Kappos DJ, ‘Who will bankroll the next idea?’,
Scientific American, October 2013:44
⁹ Maeterlinck N, ‘De groeiende gaten in het zorgnet. Waarom zijn we (= België) na vijftig jaar tijd niet meer top inzake gezondheidszorg?’,
De Standaard, Opinie & Analyses, Zaterdag 1 februari 2014
¹⁰ Davies J, Guo L, ‘Diabetes. A call for research papers’,
Lancet, 2013, 382:1543
¹¹ Diabetes & Endocrinology. Special Preview
Lancet, June 2013
¹² Editorial, ‘The global dominance of diabetes’,
Lancet, 2013, 382:1680
¹³ Ledford H, ‘Diabetes drugs ride a bumpy road. Safety worries hamper emerging therapies’,
Nature, 2013, 504:198
¹⁴ Atkinson MA, Eisenbarth GS, Michels AW, ‘Type 1 diabetes‘,
Lancet, 2014, 383:69
¹⁵ Clery D, ‘A pancreas in a box’,
Science, 2014, 343:133
¹⁶ NCD Risk Factor Colaboration, ‘Worldwide trends in diabetes since 1980. A pooled analysis of 751 population-based studies with 4.4 million participants’,
Lancet, 2016, 387:1513
¹⁷ Fratzl P, ‘Extra dimension for bone analysis’,
Nature, 2015, 527:308
¹⁸ Liebi M, Georgiadis M, Menzel A et al., ‘Nanostructure surveys of macroscopic specimens by small-angle scattering tensor tomography’,
Nature, 2015, 527:349
¹⁹ Bolland MJ, Grey A, Avenell A et al., ‘Calcium supplements with or without vitamin D and risk of cardiovascular events. Reanalysis of the Women's Health Initiative limited access dataset and meta-analysis’,
BMJ, 2011, 342:d2040
²⁰ Michaëlsson K, Melhus H, Lemming EW et al., ‘Long term calcium intake and rates of all cause and cardiovascular mortality. Community based prospective longitudinal cohort study’,
BMJ, 2013, 346:f228
²¹ Fowkes FGR, Rudan D, Rudan I et al., ‘Comparison of global estimates of prevalence and risk factors for peripheral artery disease in 2000 and 2010. A systematic review and analysis’,
Lancet, 2013, 382:1329
²² Li Y, Burrows NR, Gregg EW et al., 'Declining rates of hospitalization for nontraumatic lower-extremity amputation in the diabetic population aged 40 years or older: U.S., 1988-2008’,
Diabetes Care, 2012, 35:273
²³ Hartenbach W, ‘Die Cholesterin-Lüge. Das Märchen vom bösen Cholesterin. 26‘,
Auflage Herbig, München 2008
²⁴ Statin Claims (‘Misreading’ of data led to erros in statin papers’),
Nature, 22 May 2014, 509:404
²⁵ Cross-Disorder Group of the Psychiatric Genomics Consortium, ‘Identification of risk loci with shared effects on five major psychiatric disorders. A genome-wide analysis’,
Lancet, 2013, 381:1371
²⁶ CONVERGE consortium, ‘Sparse whole-genome sequencing identifies two loci for major depressive disorder’,
Nature, 2015, 523:588
²⁷ Arinaminpathy N, Cordier-Lassalle T, Vijay A et al., ‘The global drug facility and its role in the market for tuberculosis drugs’,
Lancet, 2013, 382:1373
²⁸ Zumla A, ‘The white plague returns to London. With a vengeance’,
Lancet, 2011, 377:10
²⁹ Kling A, Lukat P, Almeida DV et al., ‘Targeting DnaN for tuberculosis therapy using novel griselimycines’,
Science, 2015, 348:1106
³⁰ Sanghavi DM, ‘The history of cardiac care. Overtreatment or impressive gains?’,
Lancet, 2013, 382:759
³¹ Quaresma M, Coleman MP, Rachet B, ’40-Year trends in an index of survival for all cancers combined and survival
adjusted for age and sex for each cancer in England and Wales, 1971-2011. A population-based study’,
Lancet, 2015, 385:1206
³² Editorial Nature, ‘Back to earth. Success against cancer need not deliver the moon’,
Nature, 2016, 530:253
³³ Hanahan D, Weinberg RA, ‘The hallmarks of cancer’,
Cell, 2000, 100:57
³⁴ Hanahan D, Weinberg RA, ‘The hallmarks of cancer. The next generation’,
Cell, 2011, 144:646
³⁵ Johnson G, ‘The long trail of cancer’s clues’,
Scientific American, November 2013:46
³⁶ Weintraub K, ‘2016. Future of medicine. The cancer defence. Enhancing the body’s own immune system is leading to promising results in the battle against malignancy’,
Scientific American, 2016 April:35
³⁷ Ledford H, ‘The perfect blend. The next frontier in cancer immunotherapy lies in combining it with other treatments. Scientists are trying to get the mix just right’,
Nature, 2016, 532:162
³⁸ Kaiser J, ‘Malignant messengers. Tumor cells may send out tiny vesicles that prime organs for cancer to spread’,
Science, 2006, 352:164
³⁹ Hoshino A, Costa-Silva B, Shen TL et al., ‘Tumour exosome integrins determine organotropic metastasis’,
Nature, 2015, 527:329
⁴⁰ Turajlic S, Swanton C, ‘Metastasis as an evolutonary process’,
Science, 2016, 352:169
⁴¹ Adams MA, Roughley PJ, ‘What is intervertebral disc degeneration, and what causes it?’,
Spine, 2006, 31:2151
⁴² Adams MA, Stefanakis M, Dolan P, ‘ et al., ‘Healing of a painful intervertebral disc should not be confused with
reversing disc degeneration. Implications for physical therapies for discogenic back pain’,
Clin Biomech (Bristol, Avon), 2010, 25:961
⁴³ Mirza SK, Deyo RA, ‘Systematic review of randomized trials comparing lumbar fusions surgery to nonoperative care for treatment of chronic low back pain’,
Spine, 2007, 32:816
⁴⁴ Vraag in de Belgische Kamer op 29/10/2015, ‘De aanpassingen van medische richtlijnen aan de realiteit van de
comorbiditeit (MV 6757)’,
Antwoord gebaseerd op onderzoek van Bert Vaes, KUL Huisartsgeneeskunde
⁴⁵ Wapner J, ‘Deadly drug combinations. New software and gene analyses may predict which medicines can become harmful when taken together’,
Scientific American, October 2015:20
⁴⁶ Vos Theo et al., ‘Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 301 acute and chronic diseases and injuries in 188 countries, 1990-2013. A systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013’,
Lancet, 2015, 386:743-800
⁴⁷ Wenner M, ‘A new kind of drug target. An emerging class of medicines works its magic by targeting unusual sites on biological molecules’,
Scientific American, 2009:64
⁴⁸ Mullard A, ‘DNA tags help the hunt for drugs. Drug discovery is a daunting process that requires chemists to sift through millions of chemeicals to find a single hit. DNA technology can dramtically speed up the search’,
Nature, 2016, 530:367
⁴⁹ Roberts L, ‘Malaria wars. Can malaria be eliminated from the Mekong region before multiple-drug resistance makes it untreatable?’,
Science, 2016, 352:398
⁵⁰ Baleta A, ‘MIM conference focuses on malaria elimination’,
Lancet, 2013, 382:1319
⁵¹ Tu Y, ‘Artemisinin– A Gift from Traditional Chinese Medicine to the World’,
China Nobel Lecture, Dec 7, 2015 Karolinska Institute
⁵² Cui L, Su XZ, ‘Discovery, mechanisms of action and combination thereapy of artemisinin’,
Expert Rev Anti Infect Ther, 2009, 7:999