De machteloosheid van geneeswijzen bij chronische aandoeningen

Inhoud

• Veelbetekenend commentaar
• Het DNA wikt en weegt
• De wereldbevolking veroudert ongelooflijk snel
• Geneeskundige vooruitgang draagt bij tot het verouderingsproces
• Meer aandoeningen worden veroorzaakt door meerdere afwijkende genen
• Wat indien er klachten en pijnen ontstaan?
• Levensbedreigende chronische aandoeningen zoals hartproblemen
• Niet-levensbedreigende chronische aandoeningen zoals lage rugpijn
• Medische industrieën
• Referenties

Veelbetekenend commentaar

Voor ze stierf, vroeg mijn moeder waarom haar lichaam eerst zo lang en zo intens diende af te takelen en waarom ik haar niet kon helpen. ‘Dat is niet eerlijk,’ zei ze, ‘waarom kwam God me niet eerder halen wanneer mijn tijd op was?’ Op een zeker ogenblik nam ze 12 verschillende medicamenten voor bijna evenveel chronische aandoeningen. De klachten werden een beetje milder. Haar huisarts vond dat ze het ‘goed’ deed voor haar leeftijd. Op een bepaald moment was ze het meer dan beu een vretende pillenrobot te zijn en besliste gedurende een drietal maanden niets meer te slikken. Met argusogen volgde ik als klassiek geschoolde arts en specialist met opleiding in verschillende landen de medische evolutie van haar ‘experiment’. Ik was er zeker van dat de situatie met rasse schreden zou verergeren. De klachten namen opnieuw wat toe maar ze vond dat niet erg. De verwondering was groot! Dit is geen uniek verhaal. Wereldwijd maakte ik honderden malen deze veelbetekenende situatie mee. Nooit konden ikzelf of mijn collega’s de onderliggende chronische aandoeningen tegenhouden.

Het DNA wikt en weegt

Ik vermoed dat de meeste mensen ernaar streven zo lang mogelijk gezond te blijven en dan nog het liefst in een perfect lichaam. Maar ons erfelijk materiaal, ons DNA, beslist daar anders over. Het DNA wil zich zo snel mogelijk in een perfecte staat doorgeven om zich daarna geen moer meer aan te trekken van de toestand van ons lichaam. Het DNA heeft niets voorzien wat aftakeling kan tegengaan. Integendeel, door ingewikkelde scheikundige processen (zoals methylatie en mutaties) wijzigt het DNA tal van elementen (= genen) zodat cellen in al onze organen verouderen (= senescentie), niet normaal meer functioneren (= malfunctie), verdwijnen (= apoptose), of afsterven (necrose). Het DNA brengt hierdoor ook zijn eigen onderhouds- en reparatiesystemen om zeep. De gewijzigde genetische informatie zorgt ervoor dat er in alle lichaamsdelen ouderdomsverschijnselen en -ziektes zullen optreden indien men langer dan normaal durft te leven. Hierdoor worden de meesten onder ons vroeg of laat geconfronteerd met de beperkingen van toenemende lichamelijke en mentale aandoeningen. Verouderen kan een lijdensweg worden.

De wereldbevolking veroudert ongelooflijk snel

Of het een goede zaak is dat de mens veel langer leeft dan zijn genetisch materiaal het toelaat weet ik niet. De toekomst zal het uitwijzen eenmaal we duidelijk geconfronteerd worden met de familiale, sociale, economische, medische, financiële etc. gevolgen van veroudering. Ik kan noch wens hierover te oordelen omdat de ervaringen die ik wereldwijd opdeed op filosofisch en religieus vlak te zeer met elkaar in tegenspraak zijn. Feit is dat de werelbevolking aan een ongelooflijk snel tempo veroudert. Ik vermoed dat dit te wijten is aan betere rioleringen, schoner water, gezonder voedsel en langere vredesperiodes. De zogenoemde ‘high income’-landen bereikten de grootste vooruitgang. Maar het blijft zeer de vraag of hun infrastructuren en economieën stand zullen houden in het huidige veranderde klimaat van de derde industriële revolutie²⁵.
Omdat de verouderingsprocessen met hun inherente chronische ouderdomsaandoeningen onomkeerbaar zijn en hun progressie niet te stoppen is, leveren moderne maatschappijen miljarden euros en dollars om de lasten van al deze slijtageprocessen onder controle te kunnen houden¹. Maar de persoonlijke kosten van het verouderingsproces zijn nu reeds torenhoog.

Geneeskundige vooruitgang draagt bij tot het verouderingsproces

De vooruitgang in de geneeskunde doet eveneens het aantal ouderdomsproblemen toenemen. Enkele decennia geleden stierf de mens op veel jongere leeftijd. Antibiotica en vaccinaties hebben ervoor gezorgd dat veel overdraagbare ziektes verminderd of uitgeroeid zijn (bv. infecties). Het gevolg is dat we nu in een nooit eerder geziene situatie zijn terechtgekomen waar de mens vooraleer hij sterft gedurende langere periodes zal lijden aan chronische niet-overdraagbare ziektes en hun belemmeringen waartegenover de geneeskunde nu machteloos staat (bv. hartlijden, artrose, depressie, diabetes, kanker). Deze ommekeer evolueert zo snel dat onze gezondheidssystemen hierop niet voorbereid lijken.

Meer aandoeningen door meerdere afwijkende genen

Traag maar zeker wordt het duidelijk dat klachten en symptomen niet meer het gevolg zijn van een klaar afgelijnde afwijking in één orgaan. Ouderdomsziektes worden niet veroorzaakt door één afwijkend gen, maar hoe langer hoe meer door verschillende afwijkende genen. Typische voorbeelden zijn levensbedreigende chronische aandoeningen zoals hartinfarcten, astma, kanker en suikerziekte. Ook niet-levensbedreigende chronische aandoeningen zoals chronische lage rugpijn, hoofdpijn, artrose, depressie hebben een multigenetische oorsprong. Door het ouder worden ontstaan er nieuwe ziektepatronen die medisch ook nog niet altijd duidelijk te verklaren zijn. Zowel huisartsen als specialisten worden in toenemende mate (tot +/- 65%) geconfronteerd met klachten en symptomen die niet logisch samenhangen². Ik vermoed dat dit kan leiden tot frustratie bij zowel de patiënt als de zorgverstrekker.

De moderne gezondheidssystemen raken het noorden kwijt met hun testen, diagnoses en behandelingen. Men speculeert op de ‘nieuwe’ klachtenpatronen. Overdiagnose en overbehandeling zijn geen onschuldige welvaartsfenomenen. De gezondheidszorg die ooit ontstond ten behoeve van zieke mensen is in toenemende mate bestemd voor gezonde mensen^3,4,5. Het doel is gezonde mensen preventief verschillende scans te laten ondergaan. Toevallig opgemerkte ouderdomsaandoeningen moeten hen laten geloven dat ze niet meer gezond zijn. Ze moeten ongerust gemaakt worden opdat ze (nutteloze) medicatie zouden kunnen innemen en operaties ondergaan voor toevallig gevonden afwijkingen die niet het minste belang hebben. Men noemt dat het ‘medische cascade effect’ door ‘iatrogenese’⁶. Enkel de farmaceutische firma’s hebben er baat bij.

Wat indien er klachten en pijnen ontstaan?

Maar wat doet u wanneer u ongemakken, klachten en pijnen blijft ervaren ten gevolge van een levensbedreigende of niet-levensbedreigende chronische aandoening of ziekte? Wat doet u wanneer alle gekende klassieke geneeskundige en kinesitherapeutische middeltjes zijn opgebruikt voor een aandoening die vastgesteld werd met de modernste hedendaagse middelen? Wat doet u wanneer u toch nog uw levenskwaliteit wil bewaren⁷?

Levensbedreigende chronische aandoeningen zoals hartproblemen

Chronische hartproblemen zijn wereldwijd de frequentst voorkomende. Deze levensbedreigende aandoeningen tasten de gezondheid en levenskwaliteit van de mensen het meest aan, en zeker vanaf 65 jaar^8,9,10,11,12. Na een ganse batterij hartonderzoeken vindt men wel een verantwoordelijke aandoening maar nooit de eigenlijke oorzaak voor deze aandoening. De huidige bestaande medicaties (beta-blokkers, angiotensine-converting enzyme inhibitors, mineralocorticoïde antagonisten, statines, anticoagulantia) kunnen wel de klachten onderdrukken maar zijn geenszins in staat de oorzaak van de onderliggende ziekte definitief weg te nemen of te genezen. Ze kunnen wellicht de vooruitgang van de onbekende oorzaak een beetje tegenhouden, maar alle hartlijders ontwikkelen de gevolgen van die onbekende ziekte: het falen van het hart^13,14. De huidige hartbehandelingen laten dus toe dat de motor in overdrive blijft draaien wat onvermijdelijk leidt tot het verder verlies van de hartcellen (= cardiomyocyten).

Het huidige uitgebreide en intense onderzoek zal binnen een tiental jaar hopelijk leiden tot de ontwikkeling van innovatieve celtherapieën op basis van de eigen stamcellen, beenmergcellen, vetcellen of eigen hartcellen^15,16,17,18. Wellicht zijn hartoperaties dan veel minder nodig behalve wanneer de hartpompmachine teveel gaat tegenpruttelen.

Maar blijkbaar wordt er toch opnieuw wat geknoeid met de resultaten van de stamcelexperimenten. Naar gewoonte storten farmaceutische industrieën zich op voorlopige, geenszins gedubbelcheckte, en soms misleidende resultaten alsof er een mirakel werd vastgesteld. Inefficiënte medicamenten en technieken worden ontwikkeld om aan een hype te voldoen met als basisstelling ‘baat het niet, dan schaadt het niet’! Analyse door ernstige vorsers leidde tot de conclusie dat de onderzochte stamceltherapieën voor het hart voorlopig nog ten zeerste in vraag moeten gesteld worden¹⁹.

Het ontstaansmechanisme van levensbedreigende chronische aandoeningen zoals hartziekte, maar ook astma, kanker en diabetes blijft voorlopig nog steeds ‘a riddle, wrapped in a mystery, inside an enigma’ (ik citeer Churchill, 1939). De mechanismen die ertoe leiden dat er meer hartcellen afsterven (apoptose en necrose) dan zich spontaan vernieuwen, blijven voorlopig onverklaard. De mechanismen waardoor cellen overstuur raken, blijven compleet onbekend. De vele duizenden metabole processen die leiden tot veroudering zijn geenszins gekend. Er is dus nog veel werk aan de winkel.

Niet-levensbedreigende chronische aandoeningen: bv. lage rugpijn

Chronische lage rugpijn op degeneratieve discogene basis is wereldwijd de meest voorkomende niet-levensbedreigende chronische aandoening⁸. Andere bijzonder veel voorkomende chronische aandoeningen waaraan men niet sterft, zijn hoofdpijn, artrose en depressie. Tachtig procent (80%!) van de wereldbevolking krijgt vroeg of laat met dit type lage rugpijn te maken. In de VS kostte chronische lage rugpijn in 1991 ongeveer 100 miljard dollar en ongeveer 200 miljard dollar in 2005. Ook in een klein landje zoals het onze is de kostprijs van chronische lage rugpijn fenomenaal hoog. In 2006 becijferde de socialistische mutualiteit de jaarlijkse medische kosten voor de lage rugpijnpatiënt op 922 euro per jaar. De totale globale kosten voor onze samenleving werden geschat tussen 270 miljoen en 1.6 miljard euro²⁰. Er bestaat geen enkele doeltreffende behandeling die de oorzaak van dit type chronische lage rugpijn wegneemt. Het kan ook niet: de oorzaak is niet gekend.

Er bestaat in de enorme massa beschikbare pijnstillers en ontstekingswerende middelen geen enkel ‘pilleke’ dat gedurende één jaar kan ingenomen worden zonder aanzienlijke neveneffecten. De neveneffecten kunnen daarenboven erger zijn dan de chronische lage rugpijn zelf. Omdat ze veel zout bevatten om beter op te lossen in water, kunnen de bruisvarianten van pijnstillers leiden tot hersenbloedingen. Spijtig genoeg werden (nog) geen biologische behandelingen ontwikkeld om chronische lage rugpijn van degeneratieve discogene origine te neutraliseren²¹.

Medische industrieën

De medische industrieën boeken fenomenale winsten omdat ze pretenderen voor elke mogelijke gezondheidsklacht over een ‘pilletje’ te beschikken. Bij mijn weten zijn ze er tot nu toe nog niet in geslaagd iets te ontdekken wat de oorzaak van een chronische ziekte (al dan niet levensbedreigend) in zijn geheel en definitief kan wegnemen. Daarenboven wordt voor veel chronische ziektes exact dezelfde medicatie voorgeschreven als voor acute aandoeningen.

Om de vele klachten van de verschillende chronische aandoeningen waaraan we (zullen) lijden te kunnen onderdrukken bestaat er voorlopig geen enkele andere optie dan de vele bestaande ‘pillekens’ in te nemen, te wachten tot de neveneffecten ervan verschijnen om dan weer andere ‘pillekes’ in te nemen. Men moet nog heel veel onderzoeken. Maar de artsen zijn hiervoor niet verantwoordelijk. Ze kunnen (en willen) alleen voorschrijven wat de farmaceutische industrieën hen aanbieden. Omdat hierdoor het aantal negatieve individuele ervaringen met klassieke geneeskundige middelen toeneemt ontstaat een haast blind vertrouwen in bijna-conventionele en niet-conventionele methodes.

Teruggaan naar de ‘natuurlijke’ geneesmiddelen kan interessant zijn. Uiteraard zoekt men naar nieuwe pijnstillers. Weet u waar? Enerzijds in cactussen, met name de molecule resiniferatoxine²². Anderzijds in het speeksel van giftige slangen, met name een kleine peptide van 46 aminozuren^23,24. Is dit waardevol en financieel interessant? Uiteraard! Uit dergelijk giftig speeksel ontwikkelde men exenatide, een natuurlijk medicament dat wereldwijd voorgeschreven wordt ter behandeling van suikerziekte type 2. Dit type diabetes kan men doorgaans vrij goed onder controle krijgen mits voldoende zelfdiscipline: lichamelijk actiever worden en zijn dieet aanpassen. Simpeler kan het niet. Maar omdat het toch zo moeilijk is hun levenspatroon aan te passen zorgen patiënten ervoor dat dit natuurlijke medicament een miljardenbusiness is geworden.

Referenties

¹ Joos Karel, ‘De farma en haar negatief imago’,
De Standaard, Opinie en Analyse, 19 november 2013
² Schwartz ES, ‘Metaphors and medically unexplained symptoms. The art of medicine’,
Lancet, 2015, 386:734
³ www.preventingoverdiagnosis.net
⁴ Heath Iona, ‘Role of fear in overdiagnosis and overtreatment. An essay by Iona Heath’,
BMJ, 2014, 349:g6123
⁵ Heath Iona, ‘Overdiagnosis and the individual patient’,
2014 via youtube
⁶ Welch HG, ‘Less medicine, more health: 7 Assumptions that drive too much medical care’,
Beacon Press, 2015
⁷ Dekeyser AS, Plets G, Lauwers D, ’Wat als meneer doktoor het ook niet meer weet’,
De Standaard, Weekblad, Zaterdag 22 februari, 2014, nr. 131:15
⁸ Vos T et al., ‘Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 301
acute and chronic diseases and injuries in 188 countries, 1990-2013. A systematic analysis for the Global
Burden of Disease Study 2013’,
Lancet, 2015, 386:743-800
⁹ N General Assembly WHO, ‘Political declaration of the High-level Meeting of the General Assembly on the Prevention and Control of Non-communicable Diseases’,
2011. http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/66/L.1
¹⁰ WHO, ‘Global status report on noncommunicable diseases’, 2014 - ISBN: 978 92 4 156485 4
¹¹ Bonow RO, Mann DL, Zipes DP, Libby P, ‘Braunwald's Heart Disease. A Textbook of Cardiovascular Medicine, Single Volume’,
Saunders, 2012, 9th Edition, 2012
¹² Roger Vl, GoAS, Lloyd-Jones DM et al., ‘American Heart Association Statistics Committee and Stroke Statistics. Subcommittee’,
Circulation, 2012, 125:e2
¹³ Bhatia RS, Tu JV, Lee DS et al., ‘Outcome of heart failure with preserved ejection fraction in a population-based study’,
N Engl J Med, 2006, 355:260
¹⁴ Owan TE, Hodge DO, Herges RM et al., ‘Trends in Prevalence and Outcome of Heart Failure with Preserved Ejection Fraction’,
N Engl J Med, 2006, 355:251
¹⁵ Jeevanatham V, Butler M, Saad A et al., ‘Adult bone marrow cell therapy improves survival and induces long-term improvement in cardiac parameters. A systematic review and meta-analysis’,
Circulation, 2012, 126:551
¹⁶ Makkar RR, Smith RR, Cheng K et al., ‘Intracoronary cardiosphere-derived cells for heart regeneration after myocardial infarction (CADUCEUS). A prospective, randomised phase 1 trial’,
Lancet, 2012, 379:895
¹⁷ Porrello ER, Mahmoud AI, Simpson E et al., ‘Transient regenerative potential of the neonatal mouse heart’,
Science, 2011, 331:1078
¹⁸ Song K, Nam YJ, Luo X et al., ‘Heart repair by reprogramming non-myocytes with cardiac transcription factors’,
Nature, 2012, 485:599
¹⁹ Abbott A, ‘Doubts over heart stem-cell therapy’,
Nature, 2014, 509:15
²⁰ KCE, ‘Chronische Lage Rugpijn’,
Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE), 2006, KBC Reports, Vol 48 A
²¹ www.guy-declerck.com / Degenerative Discogenic Syndrome / Therapeutic Considerations
²² Weintraub A, ‘Prickly painkiller. An experimental plant extract may end intractable pain with a single injection’,
Scientific American, July 2013:17
²³ Kupferschmidt K, ‘From toxins to treatments. Researchers are hoping to find lifesaving drugs in the deadly venoms from snakes and other animals’,
Science, 2013, 342:1162
²⁴ Yang S, Xiao Y, Kang D et al., ‘Discovery of a selective NaV1.7 inhibitor from centipede venom with analgesic efficacy exceeding morphine in rodent pain models’,
Proc Natl Acad Sci U S A (PNAS), 2013, 110:17534
²⁵ Rifkin Jeremy, ‘De derde industriële revolutie’, 2014, Nieuw Amsterdam